Что происходит
в главной лаборатории организма?9-11
Основные функции печени9-11
Tasavvur qiling-a, jigar tanangizdagi ulkan biokimyoviy laboratoriyadir. Unda har kuni yuzlab jarayonlar sodir bo‘ladi, juda ko‘p miqdordagi moddalar sintezlanadi va ishlab chiqariladi!
Bir kunda o‘rtacha 2 000 litr qon jigar orqali o‘tadi!
Jigar o‘z ishi uchun tananing energiya zahiralarining 1/7 qismini iste’mol qiladi!
Ushbu laboratoriya ishidagi eng kichik nosozlik boshqa organlarning faoliyat ko’rsatishiga salbiy ta’sir korsatadi
Inson jigarsiz yashay oladimi?
YO‘Q! Jigar insonning ikkinchi yuragidir.
7 основных функций печени:
-
Filtrlash;
-
Almashinuvni tartibga solish;
-
Zaxiralarni yaratish;
-
Immun funksiyasi;
-
Ovqat hazm qilish;
-
Energiya ishlab chiqarish;
-
Qon ishlab chiqarish.
1. FILTRLASh
(detoksikatsiya va to‘siq funksiyasi)9-11
Jigar ko‘p miqdorda endo- va ekzogen toksinlarning qon aylanish sistemasiga kirishiga to‘sqinlik qiladi, ularni zararsizlantiradi.
Noto‘g‘ri ovqatlanish, yog‘li ovqatlar, uzoq muddat dori-darmonlarni qabul qilish, yomon ekologiya, spirtli ichimliklarni me’yoridan ortiq iste’mol qilish tanangiz uchun jiddiy dushmandir.
Ular bilan birga qo‘shimcha yuk bo‘lib keladigan toksik moddalar sog‘lig‘ingizga jiddiy zarar yetkazishi mumkin.
Tanadagi toksinlarning ko‘pligi teri, oshqozon-ichak trakti va yurak-qon tomir tizimi kasalliklarini keltirib chiqarishi mumkin. Toksinlar bilan zaiflashgan tana virus va bakteriyalarga qarshi kurasha olmaydi. Tashqi ko‘rinish va hol-ahvol yomonlashadi.
Toksinlar hayotingizni tom ma’noda “zaharlaydi”. Ammo bu sizning jigaringiz kasal bo‘lib, tang ahvolga tushgan boʻlsa ro‘y berishi mumkin. Sog‘lom holatda jigarning o‘zi bu dushmanlarni ajoyib tarzda zararsizlantiradi.
Jigar inson tanasidagi asosiy filtr bo‘lib, u har kuni taxminan 2 000 litr qonni o‘zidan o‘tkazib tozalaydi!
Qon boshqa organlarga, masalan, miya, yurak, mushaklar, buyraklarga o‘tishidan oldin, u jigarda tashqi toksinlar, allergenlar, dori vositalarining nojoʻya ta’siridan, ortiqcha gormonlar va toksik metabolik mahsulotlardan tozalanadi. Bu atseton, ammiak, fenolga tegishli.
Ha, ha, agar siz bir kun oldin, dam olish kunini yaxshi “nishonlagan” bo‘lsangiz, bu oqibatlarni bartaraf etadigan organ – jigardir.
Paradoks shundaki, jigar doimo tanangizni detoksikatsiya qilishiga qaramay, ba’zida uning o‘zini tozalash va himoya qilish kerak. Unga qanchalik ko‘p ish yuklasangiz, unga dosh berish shunchalik qiyin bo‘ladi. Bunday hollarda u sizning yordamingizga muhtoj bo‘lishi mumkin.
2. YOG‘LAR, OQSILLAR, UGLEVODLAR ALMASHINUVINI
TARTIBGA SOLISH9-11
INSON YASHASHI UCHUN NIMA KERAK?
Albatta, energiya! Biz uni tanamizda to‘xtovsiz sodir bo‘ladigan ko‘plab metabolik jarayonlar va biokimyoviy reaktsiyalar natijasida olamiz.
“Metabolizm” deb nomlangan mo‘jiza sodir bo‘ladi, unda jigar asosiy rol o‘ynaydi! Glyukoza va glikogen zaxiralarining zarur konsentratsiyasini saqlab, organizmning energiya ehtiyojlarini ta’minlaydi; oqsillar, yog‘lar, uglevodlar almashinuvini, gormonlar va pigmentlar, vitaminlar, aminokislotalar va makroelementlar almashinuvini tartibga solib, lipidlar va xolesterin sintezida faol ishtirok etadi.
UGLEVOD ALMASHINUVI
Uglevodlar glyukozaning asosiy manbai hisoblanadi. Glyukoza inson uchun asosiy energiya manbai
Jigarning asosiy vazifasi tanadagi glyukoza miqdorini kerakli darajada ushlab turishdir. Uning ortiqcha qismi glikogen shaklida to‘planadi. Bu qondagi shakar miqdorini tartibga solish uchun o‘ziga xos turdagi zahiradir. Zarur bo‘lganda, u glyukoza shaklida qonga kiradi. Jigar, shuningdek, salomatlik va uzoq umr ko‘rishning juda muhim ko‘rsatkichini – qondagi insulin darajasini nazorat qiladi.
ОQSIL ALMASHINUVI
Ta’na a’zolariga kiruvchi aminokislotalardan jigar o‘zining oqsillari fibrinogen, albuminlar, a- va b-globulinlar va lipoproteinlarni sintez qiladi.
Ularning asosiy funksiyalari turli moddalarni, jumladan, jinsiy gormonlar, bilirubin, mikroelementlarni va yog‘ kislotalarini tana bo‘ylab tashishdir. Jigarda oqsil sintezining buzilishi natijasida gormonal va boshqa kasalliklar yuzaga keladi.
LIPIDLAR ALMASHINUVI
Jigarda xolesterin, triglitseridlar, fosfolipidlar, lipoproteidlar va boshqalar kabi muhim lipidlar sintezlanadi.
Lipidlar energiya manbai va hujayralarimizning muhim tarkibiy qismidir. Jigar, shuningdek, hazm qilish uchun zarur bo‘lgan “yaxshi” va “yomon” xolesterin va o‘t kislotalarini sintez qiladigan asosiy organ hisoblanadi. Jigar faoliyatining eng kichik buzilishi butun organizmdagi jarayonlarga ta’sir qilishi mumkinligini inkor etish qiyin. Tez charchab qolish, tashqi ko‘rinishning yomonlashishi, vaznning ortishi – moddalar almashinuvining buzilishini ko‘rsatishi mumkin.
3. IMMUN FUNKSIYASI
Kutilmagan joydan yordam9-11
Tez-tez kasal bolganingizda, ishlash qobiliyati pasayganda, qayta-qayta o‘zingizni juda charchagan his qilganingizda, immunitet haqida fikrlar keladi.
Immunitetni mustahkamlash lozim, to‘g‘rimi? Sog‘lom turmush tarzini olib borish, vitaminlar kursini ichich… Ammo! Bilasizmi, agar jigaringiz ishlashi buzilgan bo‘lsa, hech qanday vitaminlar immunitetingizni mustahkamlashga yordam bera olmaydi?
Bizning immun sistemamiz har kuni atrofimizdagi turli hil xavf-xatarlar va muammolarga duch keladi. Ammo jigar immunitet uchun qanday muhim rol o‘ynashini hamma ham bilmaydi. Aynan jigar immunoglobulinlar va interferonlarni sintez qiladigan immunitet tizimi uchun zarur bo‘lgan aminokislotalar va oqsillarni ishlab chiqaradi. Bu oqsillar viruslar, toksinlar, zamburug‘lar, mikroblar, saraton hujayralari bilan kurashadi va ularni bartaraf qilish mexanizmini ishga soladi.
Jigarning yordamisiz sizning immunitetingiz turli viruslar, o‘tkir respirator kasalliklar yoki infeksiyalarga qarshi samarali kurasha olmaydi.
Shuning uchun, agar siz immunitetingiz haqida o‘ylayotgan bo‘lsangiz, avval jigaringizni tekshiring.
4. ZAXIRALARNI YARATISH
Jigarimiz g‘amxo‘rlik bilan nimani saqlaydi?9-11
Наша печень — это не только биохимическая лаборатория, но и огромный склад, где хранятся очень ценные вещества.
Bizning jigarimiz nafaqat biokimyoviy laboratoriya, balki juda qimmatli moddalar saqlanadigan ulkan zahiradir. Jigar hayot uchun zarur bo‘lgan moddalarni sintezlaydi. Ammo qonga faqat kerakli miqdorni chiqaradi. Ortiqchasini esa zaxira sifatida saqlab qoladi yoki chiqarib tashlaydi. Ushbu omborda A, D, K, B 12 vitaminlar, turli fermentlar, foliy kislotasi, ferritin va minerallar saqlanadi.
Bir o‘yilab ko‘ring, jigarning 20% ini bizni energiya bilan ta’minlaydigan glukozaning shoshilinch manbai bo‘lgan glikogen zahirasi tashkil etadi.
Lekin bu hammasi emas!
Qon yo‘qotish paytida tana qo‘shimcha ravishda oladigan qonning taxminan 10% ni jigar saqlaydi. Аgar organizm och qolishiga to‘g‘ri kelsa, jigar unga yog‘ zahirasi bo‘lib hizmat qiladi.
5. OVQAT HAZM QILISH FUNKSIYASI
Safro - yaxshi yoki yomonmi?9-11
Organizmda kuniga 1000-1800 ml safro doimiy ravishda ishlab chiqariladi. Nima uchun u juda ko‘p va nima uchun bizga kerak?
Safro ovqat hazm qilishimiz uchun ajralmas komponent hisoblanadi:
- yog‘larni parchalap hazm qilishga yordam beradi. Jigarda yog‘lar sintez qilingandan so‘ng, oshqozon osti bezi va ingichka ichakda ularning o‘zlashtirilishi sezilarli darajada osonlashadi;
- oqsil va uglevodlarning so‘rilishiga yordam beradi;
- oshqozon osti bezi va ichak fermentlarining faolligini oshiradi. Ovqat hazm qilish uchun zarur bo‘lgan oshqozon osti bezi shirasining sekretsiyasini ishlab chiqarilishini rag‘batlantiradi;
- ichak harakatini (peristaltikasini) rag‘batlantiradi;
- yoqimli bonus sifatida, safro patogen mikroorganizmlar bilan kurashish uchun mo‘jizaviy antiseptik xususiyatlarga ega;
- safro yog‘da eriydigan vitaminlarning so‘rilishini ta’minlaydi.
Safro juda ko‘p muhim funksiyalarni bajaradi, ularsiz ovqatni hazm qilish mumkin emas.
SAFRO NIMASI BILAN ZARARLI?
- Masalan, uning ortiqchaligi bu o‘t pufagida tosh paydo bo‘lishiga va ortiqcha vazinga olib kelishi mumkin;
- safro turg‘unligi (xolestaz) — shuningdek, toshlarning paydo bo‘lishiga, ovqat hazm qilish muammolariga, ich qotishiga va diareyaga olib keladi;
- safro yo’llarining diskineziyasi — yog‘ kislotalari va vitaminlar yetishmasligini keltirib chiqaradi, ovqat hazm qilishning barcha jarayonlariga salbiy ta’sir qiladi.
Ammo tashvishlanmang, bu muammolarni muvaffaqiyatli hal qilish mumkin!
6. ENERGIYA ISHLAB CHIQARISH
Tetiklikning siri nimada?9-11
Har kuni biz katta miqdordagi jismoniy faoliyat va turli darajadagi aqliy stressga duch kelamiz. Hatto bitta oddiy qadam tashlash va bitta qisqa so‘z aytish uchun bizga energiya kerak.
Albatta, energiyani oziq-ovqatdan va asosan, uglevodlardan olamiz deb aytishimiz mumkin. Va bu bilan bahslasha olmaymiz. Faqat uglevodlarni energiyaga aylantirish uchun bizga jigar kerak. U uglevodlarni glyukozaga sintez qilishga yordam beradi.
Glyukozadan tashqari lipidlar ham energiya manbai hisoblanadi.
Siz taxmin qilganingizdek, ular ham jigarda sintezlanadi. Mantiq oddiy – agar metabolik jarayonlar buzilgan bo‘lsa, u holda tanangiz kerakli miqdordagi glyukoza va lipidlarni, va demak energiyani olmaydi. Shuning uchun charchoq va charchoqning kuchayishi jigarning noto‘g‘ri ishlashi yoki hatto kasalligining birinchi alomatlaridan biridir.
Tetiklik siri birinchi navbatda sog‘lom jigaringizdir!
7. QON IVISH REGULATSIYASI9-11
Jigarning muhim vazifasi barqaror qon tarkibini saqlashdir.
Qon quyilish tizimining oqsillari deyarli barchasi jigarda hosil bo‘ladi. Ulardan ba’zilari protrombin va fibrinogendir.
Qon tomirlarining devorlari shikastlangandan so‘ng, fibrinogen qon oqimiga kiradi, trombin yordamida u fibringa aylanadi, bu qon ketishini to‘xtatish uchun zarur bo’lgan qon quyqalarining asosiga aylanadi. Qondagi fibrinogen konsentratsiyasining o‘zgarishi qon ketish yoki tromboz bilan tahdid soladi. Ushbu ko‘rsatkichni koagulogramma yordamida aniqlash mumkin.
Bundan tashqari, jigar tabiiy qon zahirasi bo‘lib xizmat qiladi. Katta qon yo‘qotishda u tanadagi aylanma qonning kerakli hajmini saqlab qolishga yordam beradi.